125 jaar geleden in Appelscha geboren

Fochteloo. In het centrum voor prentkunst van de Stichting Nobilis is vanaf zaterdag 10 juli tot en met zondag 3 oktober de tentoonstelling ‘Sierd Geertsma en streekgenoten’ te zien. Sierd Geertsma (1896-1985) wonend en werkend in Appelscha was tot halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw de enige beroepskunstenaar in de gemeente Ooststellingwerf. Dit jaar is het 125 jaar geleden dat hij in Appelscha geboren werd. Op initiatief van de Stichting Leven en werk Sierd Geertsma wordt dat uitbundig gevierd met tentoonstellingen en bijzondere uitgaven. Tegelijkertijd bestaat die Stichting dit jaar 25 jaar. In Museum Drachten zijn vanaf 8 juli tot 3 oktober vooral schilderijen van Sierd Geertsma te zien in de tentoonstelling ‘De schilder en zijn landschap’. In het centrum voor prentkunst in Fochteloo is er aandacht van 10 juli tot 3 oktober voor zijn houtsneden, tekeningen en vooral zijn toegepast werk. Daarnaast wordt er ook werk van streekgenoten getoond. Van 1 augustus tot 1 november staat er een tentoonstelling in het buitencentrum het Drents-Friese Wold in Appelscha in het teken van de paddenstoelen in het werk van Sierd Geertsma. De tentoonstelling in Fochteloo wordt op zaterdag 10 juli om 11.00 uur geopend door wethouder Esther Verhagen van Ooststellingwerf.

Academie Minerva Groningen

Op 16 juli 1896 werd Sierd Geertsma geboren in Appelscha als zoon in het grote gezin van huisschilder Tjeerd Geerts Geertsma en Wietske Sierds de Vries. Van de twaalf kinderen is alleen zijn zuster Anna ouder dan Sierd. Drie meisjes uit het gezin sterven vrij snel na de geboorte en één jong aan de Spaanse griep. Sierd Geertsma is door een lichamelijke handicap ongeschikt voor het huisschildersvak. Hij heeft slechts aan elke hand één vinger. Zijn voeten vertonen dezelfde afwijking. In het gezin waar hij opgroeit, wordt hij niet ontzien. Vader Tjeerd zou tegen meester Jan Okkinga gezegd hebben: ‘Hij redt zich wel, als u hem maar net zo behandelt als de andere kinderen.’ Okkinga ziet het tekentalent en weet Sierd Geertsma in 1913 als 17-jarige te plaatsen op Academie Minerva in Groningen, mogelijk gemaakt door een groep weldoeners en een koninklijke subsidie. Na een jaar moet hij echter een baantje zoeken en wordt lithograaf bij steen- en offsetdrukkerij Hindriks in Groningen.

• 

• 

• 

• 

• 

Terug in Appelscha

Vier jaar lang werkt hij daarna als reclame-ontwerper bij Van der Ven & Huizinga in Groningen. In die tijd is dat een heel nieuw vakgebied. Advertenties bestaan in die tijd vooral uit tekst en een afbeelding van de winkel of zaak. In de tentoonstelling in Fochteloo is veel van dit vroege werk te zien, waaruit blijkt dat Geertsma niet alleen heel creatief is maar ook gevoel voor humor heeft. Hij maakt voor zijn reclame-ontwerpen ook zelf eigen letters. In 1923 keert hij terug naar Appelscha en woont eerst thuis, waar zijn vader een atelier op zolder bouwt. Zijn werk als reclame-tekenaar neemt af en hij richt zich meer op de schilderkunst.  In 1924 zijn er al tien werken van zijn hand te zien in een tentoonstelling in het gebouw van Kunstlievend Genootschap Pictura aan het Martinikerkhof in Groningen. In 1926 overlijdt zijn vader en in 1930 verhuist het gezin naar de Bruggelaan in Appelscha, waar Sierd sinds 1943 alleen woont. De laatste jaren van zijn leven verblijft hij in het verzorgingshuis ‘Sinnehiem’ in Haulerwijk. Met regelmaat moet hij een boerderij of huis of een bosgezicht of De Kale Duinen in een schilderij vastleggen om af en toe ook inkomen te hebben. Hij leeft uiterst sober en hij leeft voor zijn vrije werk. Naar stijl, onderwerp en techniek kenmerkt het werk zich door een grote verscheidenheid. Hij laat zich niet in een hokje van de kunstgeschiedenis duwen.

De Grote Drie

Drijvende kracht achter de tentoonstelling in Fochteloo en het nieuwe boek ‘Sierd Geertsma in stilte gewerkt’ is Pieter Jonker, die in 1981 als heufdmitwarker van de Stellingwarver Schrieversronte samen met de kunstenaar de uitgave voorbereidt van de Sierd Geertsma-kelinder 1982 met dertien werken van de kunstenaar. De hele oplage van 700 exemplaren is binnen enkele weken uitverkocht. Pieter Jonker organiseert daarna samen met de Culturele Raad Ooststellingwerf de tentoonstelling ‘Sierd Geertsma 85 jaor’ in de Meulehoeve in Oosterwolde in januari 1982. Veertig jaar geleden zoekt hij Geertsma op in zijn huis aan de Bruggelaan in Appelscha. ‘Waor blift de tied?’ vraagt hij zich af. In zijn beleving zijn er drie kunstenaars in het interbellum (de periode tussen de beide wereldoorlogen) en die ook na de Tweede Wereldoorlog volop actief zijn en die in die periode het gezicht bepalen van de beide Stellingwerven in de beeldende kunst. Naast Sierd Geertsma zijn dat Johannes Mulders (1899-1989) en Dirk Kerst Koopmans (1906-1998). Daarom kiest hij nadrukkelijk voor een tentoonstelling van de Grote Drie, zoals hij ze noemt. Verder is er ook werk te zien van onder andere Harm Ellens, Johann Gütlich, Sipke Teijema, Jan Abraham Bakker en Johan Hemkes. Pieter Jonker: ‘In 2019 verscheen bij de uitgeverij van Stichting Nobilis een boek over leven en werk van Johannes Mulders. Vroeger was ik al betrokken bij de uitgave van een boek over Dirk Kerst Koopmans. Sierd Geertsma stond nog op mijn wensenlijst van uit te geven boeken. Een droom gaat in vervulling. Jammer dat we niet nog wat meer werk van Sierd Geertsma in onze eigen collectie hebben, want van de beide andere kunstenaars beheren we de ateliernalatenschap.’